Free flow: Een ton voor vrij stromende rivieren en beken!

De World Fish Migration Foundation (WFMF) heeft een subsidie van honderdduizend euro gekregen om het belang van vrij stromende beken en rivieren en vrij migrerende vissen beter onder de aandacht te brengen.

Het geld voor het project dat de naam FREE FLOW kreeg, is beschikbaar gesteld door het Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit (LNV) en wordt besteed aan het creëren van bewustwording en kennisdeling tussen professionals bij water- en natuurbeheerders in Nederland, Duitsland, België en Frankrijk. In Nederland gaat FREE FLOW samenwerken met diverse ministeries, Rijkswaterstaat, natuurbeschermingsorganisaties, sportvissers en waterschappen.

Het uiteindelijke doel is het vergroten van de bereidheid om verouderde dammen en stuwen te verwijderen, zodat beken en rivieren weer vrijuit kunnen stromen. De kennisuitwisseling die plaatsvindt tijdens de webinars en de conferenties helpt daarbij, omdat daar kennis wordt uitgewisseld over best pratices en kansrijke projecten. De ervaringen worden vastgelegd in een nieuw handboek over het verwijderen van dammen, dat in het najaar van 2023 zal uitkomen.

Biodiversiteit

Vrij stromende rivieren en beken zijn van belang, omdat ze natuurlijker zijn en vissen en ander waterleven betere kansen bieden om hun leefgebied uit te breiden. Dat is in lijn met het EU-beleid dat de biodiversiteit wil bevorderen. Een ander positief gevolg is, dat er meer ruimte komt voor waterberging in gebieden waar vanwege de klimaatverandering steeds vaker overstromingen voorkomen.

Door zijn natuurlijke en stromende karakter is de Drentsche Aa is een van de meest soortenrijke beken van Nederland.

Internationaal project

Begin 2021 ontving WFMF al een donatie van de Nationale Postcode Loterij om met het thema dam verwijdering in Europa op te schalen. De nieuwe subsidie van LNV is specifiek bedoeld voor activiteiten in het stroomgebied van Rijn, Maas, Eems en Schelde. Dat betekent dat Duitsland, België en Frankrijk meeprofiteren, zegt Herman Wanningen van de WFMF: ´Water houdt niet op met stromen bij een landsgrens en vissen zwemmen van bron tot monding. We zijn afhankelijk van elkaar en de subsidievoorwaarden doen daar recht aan.’ De subsidie is een opmaat naar andere bijdragen van verschillende partijen. Ook Finland overweegt om mee te gaan doen aan de internationale conferentie die binnen FREE FLOW wordt georganiseerd.

Aquatisch ecoloog Peter Paul Schollema van Waterschap Hunze en Aa’s onderstreept het belang van vrij stromende en meanderende wateren: “natuurlijk functionerende beeksystemen beschikken duidelijk over een hogere biodiversiteit dan gestuwde systemen. Als uitgangspunt hanteren we altijd de denklijn; “het heeft weinig nut de deur open te zetten als het huis niet in orde is”. Door het weghalen van stuwen herstel je niet alleen de toegang tot een gebied maar zorg je er ook voor dat de vrij afstromende beken als leefgebied voor stromingsminnende soorten weer worden hersteld.”

Helaas is het realiseren van vrij afstromende beken niet altijd mogelijk in ons kleine dichtbevolkte land. Met alle verschillende gebruiksfuncties en belangen in een gebied ontkom je er soms niet aan om de waterstanden in beken op een of andere manier te reguleren. Sommige drempels in beken worden zelfs aangelegd om andere natuurbelangen, zoals venige natte oeverlanden, te beschermen tegen uitdroging in droge zomers.

Genoeg te doen, veel te winnen

Schollema maakte als voorbeeld een kaartje dat laat zien welke beektrajecten van de Drentsche Aa in het werkgebied van Hunze en Aa’s nu al vrijuit stromen: ‘Het gaat om ca 40 kilometer van het totaal van de 108 kilometer die nu al zonder obstakels in de beek kan afstromen. Je ziet het, we hebben nog genoeg te doen.’

Wanningen constateert dat die kennis voor Nederland als geheel nog ontbreekt: ‘We weten niet precies hoeveel kilometer echt vrij stromend water we hebben. Daarom gaan we dat in beeld brengen, zodat we kunnen bepalen hoe Nederland bijdraagt aan de Europese biodiversiteits-doelstelling van 25.000 kilometer. Zoals Peter Paul al zei: ‘Er is genoeg te doen en ook veel te winnen’.